Samkelo

Zondagmiddagbezoek aan Samkelo en Vuyo in Cheshire Home

Het eerste bakje ijs is natuurlijk voor Samkelo. 

Vanuit het felle zonlicht moeten onze ogen wennen aan het donker in de gang. Links en rechts deuren met daarop naambordjes met prachtige Afrikaanse en Xhosa namen als Potgieter en Nolovuyo.

Aan het eind van de gang zien we een schim; een man in een rolstoel, bewegingloos. ,,Is dat Samkelo?’’ vraag ik Peter zachtjes die zijn ogen tot spleetjes knijpt en tuurt tot we bij de man zijn. ,,Hé, bru’’, begroet Peter hem. Het is iemand anders.

Op dat moment klinkt een schreeuw en komt Samkelo een kamer uitgereden. Hij werkt zichzelf zijn rolstoel uit, staat een paar seconden en valt dan in de armen van Peter die hem nog net op tijd kan opvangen. Met moeite zet hij Samkelo weer terug in zijn stoel. De jongen is 22 en ondanks zijn iele verschijning is het toch een hele vent die je al een tijdje niet meer gemakkelijk in je armen houdt.

Pretletter

Ik ontmoette de goedlachse Samkelo drie jaar geleden. Hij woonde toen net een klein jaar in Cheshire Home, een woonvorm voor mensen met zowel lichamelijke als verstandelijke beperkingen aan de rand van een niet al te beste buitenwijk in Port Elizabeth. 

In 2011 moest de jongen, omdat hij 18 werd, weg van de dagopvang Ithemba. Met financiële hulp uit Nederland werd het toen mogelijk gemaakt dat hij een plekje kreeg in Cheshire Home en niet bij zijn familie hoefde te gaan wonen. Hij zou om uiteenlopende redenen veel beter af zijn in Cheshire Home. Samkelo was dolgelukkig en zorgde zonder uitzondering voor een glimlach op de gezichten van de andere, veelal oudere bewoners.

De pretletter die hij toen was, maakt momenteel een depressieve tijd door. De brede lach die op zijn gezicht verscheen toen we binnen liepen, maakt na een paar minuten plaats voor een serieuze blik. Waar je die voorheen gemakkelijk met een grapje weer omtoverde in een lach, kost dat nu ongelooflijk veel moeite. Hij probeert ons iets duidelijk te maken en raakt enigszins gefrustreerd als we niet snappen wat het is. Peter neemt eerst uitgebreid de tijd om ook de andere bewoners gedag te zeggen en een knuffel te geven. 

Cheshire Home

Ik kijk naar Samkelo als ik denk dat hij het niet door heeft. Peter had me al gewaarschuwd dat het niet zo goed leek te gaan met hem. Hij heeft verdrietige, persoonlijke problemen en bovendien verkeert Cheshire Homes in financiële nood. We weten er het fijne niet van, maar nu we hier rondlopen vragen we ons af of de bewoners wel voldoende en met regelmaat te eten krijgen. In sommige kamers stinkt het verschrikkelijk en meer dan hier normaal was naar urine en zweet. Een bewoner vertelt Peter dat ze vanmorgen voor het laatst een boterham met kaas gegeten heeft. Een ander dat ze al sinds gisteren dezelfde luier en kleding aan heeft.

We komen twee verzorgsters tegen die we begroeten, maar die we niet kunnen en willen aanspreken met de vragen die we hebben. Peter wil eerst zeker weten bij wie hij moet aankloppen met zijn zorgen en of die zorgen daadwerkelijk gegrond zijn. Daarnaast heeft het toch weinig zin om er iets van te zeggen als er geen oplossingen voor handen zijn.

Twee liter ijs en een uurtje tijd

Samen met Samkelo gaan we de kamer van Vuyo binnen. Een slimme jongeman die vanwege een lichamelijke beperking in een rolstoel zit. Hij zit te studeren, maar neemt alle tijd om met Peter in gesprek te gaan. Ondertussen schep ik een bekertje ijs vol voor Samkelo. Ik voer de jongen het ijs en als het op is gaan we de rest uitdelen. Met twee liter ijs en een uurtje tijd proberen we de depressiviteit die in dit huis hangt voor even te verdrijven. Samkelo scheurt in zijn rolstoel door de gang, de enkele bewoner die we op de gang tegen komen aan de kant jagend, om mij te begeleiden naar de kamers waar de mensen wonen die zelfstandig een bekertje ijs leeg kunnen lepelen. De reacties zijn hartverwarmend, maar ik moet hard mijn best doen om de gedachten die in mijn hoofd op komen als ik in de donkere gang achter Samkelo aan ren even opzij te zetten. 

Wat een treurigheid. Al die mensen alleen of met z’n tweeën in hun kamer. De meeste mensen onder dikke dekens, languit in bed (het is zes uur ‘s avonds). De stank waaraan je gek genoeg went. En zo gemakkelijk als Peter en ik hier binnen zijn gekomen, zo komen er regelmatig ook mensen binnen die hier niets te zoeken hebben en mobiele telefoons en dergelijke stelen van de bewoners.

Ik weet heus wel dat veel van dit soort huizen in Nederland ook te kampen hebben met personeelstekort en bezuinigingen. Maar wat hier gebeurt, is ronduit mensonterend en zou thuis direct worden aangepakt.

Als iedereen is voorzien van ijs en de bak nagenoeg leeg is, keren we terug naar de kamer van Vuyo. Op de gang klampt een man die nauwelijks op zijn benen kan staan me aan. Hij is verontwaardigd en vraagt iets wat ik in eerste instantie niet kan verstaan. Hij blijkt geen ijs te hebben gehad en wil ook. Ik neem hem mee naar de lege bak ijs en voer hem de laatste lepels gesmolten massa. Stralend en met het ijs rond zijn mond zit hij op zijn stoel.

Verdriet

Ondertussen probeert ook Samkelo ons weer iets te vertellen. Spastische bewegingen makend, komen er geluiden uit zijn mond waar geen touw aan vast te knopen is. Het frustreert hem duidelijk dat we hem niet begrijpen. Vuyo die zijn huisgenootje dagelijks meemaakt, weet uiteindelijk te vertalen wat Samkelo wil zeggen. De jongen heeft verdriet over het feit dat niemand hem bezoekt. Zijn moeder en zuster komen nooit naar Cheshire House; Peter is de enige die hem bezoekt. En ook al laat Samkelo weten dat hij niet zou weten wat hij zonder Peter en alle vrijwilligers moet die hem bezoeken als ze in Port Elizabeth zijn; het doet hem pijn dat hij niet net als de andere bewoners familie op bezoek krijgt. Hij slaat daarbij op zijn hart en grijpt wanhopig naar zijn hoofd. Het is ineens zo zichtbaar: deze jongen is dan misschien lichamelijk zwaar beperkt, hij is absoluut niet ‘gek’. Met zijn 22 jaar heeft hij ineens veel meer door wat er speelt dan wij soms denken. ,,Hij wil er niet aan denken waar hij was geweest zonder jullie’’, besluit Vuyo zachtjes.

Belofte
Als we Vuyo gedag zeggen, vraagt hij mij of ik over het bezoek aan Cheshire Home wil schrijven. ,,Vertel wat hier gaande is’’, zegt hij. Ik beloof het hem.
Samkelo krijgt een knuffel en zwaait ons van achter het hek voor de deur uit tot we hem niet meer kunnen zien. Ik vraag me af hoe lang hij daar nog in het donker bij de deur heeft gezeten, maar ik hoop dat we zijn wereld al is het maar voor heel even hebben kunnen verlichten.
‘s Avonds zet ik de laptop aan, maar ik kan niks bedenken om te schrijven. Ook vanmorgen ben ik eerts van alles aan het verzinnen om het schrijven van deze tekst maar uit te stellen. Het is ook nog niet helemaal wat ik ervan wilde maken, maar het is een begin. En ik ben in ieder geval voor nu de belofte aan Vuyo nagekomen.

Aan alle lieve mensen die Samkelo kennen en hem in Cheshire Home wel eens hebben bezocht, wil ik vragen of ze via Peter & Daphne iets aan hem willen laten weten. Een beetje liefde en aandacht kan hij op dit moment heel goed gebruiken. It will make his day!

X

Nadine